System kaucyjny od 1 października 2025 r. – nowe obowiązki dla gastronomii

Od 1 października 2025 r. w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny, który oznacza szereg nowych obowiązków dla przedsiębiorców. Nowe przepisy będą dużym wyzwaniem m.in. dla wprowadzających napoje w opakowaniach oraz sprzedawców i dystrybutorów napojów. Jakie działania należy podjąć, aby zapewnić zgodność z przepisami? Jak przygotować firmę do nadchodzących zmian?

Co to jest system kaucyjny i w jakim celu jest wprowadzany?

System kaucyjny to mechanizm zapewniający, że podczas sprzedaży napojów w opakowaniach pobierana będzie kaucja, która następnie zostanie zwrócona konsumentom w momencie zwrotu pustych opakowań.

Celem wprowadzenia systemu kaucyjnego jest zwiększenie poziomu selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych, ograniczenie zaśmiecania środowiska oraz wsparcie mechanizmów rozszerzonej odpowiedzialności producentów za wprowadzane produkty w opakowaniach.

Jakie opakowania zostaną objęte systemem kaucyjnym?

System kaucyjny obejmie następujące rodzaje opakowań na napoje (m.in. na soki, wody, nektary, napoje orzeźwiające):

• jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów, włącznie z zakrętkami i wieczkami,

• puszki metalowe do 1 litra,

• szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra.

Z nowych wymagań zwolnione zostały opakowania po mleku oraz po produktach mlecznych, np. jogurtach do picia.

Jaka będzie wysokość kaucji w systemie kaucyjnym?

System będzie zapewniał powszechny i równy dostęp dla wszystkich uczestników, zarówno dla podmiotów wprowadzających napoje, jak i dla konsumentów.

Na terenie każdej gminy zostanie uruchomiony przynajmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki, a zwrot kaucji będzie odbywał się bez konieczności okazania paragonu.

Wysokość kaucji:

• 1,00 zł za jedną sztukę butelki szklanej,

• 0,50 zł w przypadku pozostałych opakowań objętych systemem kaucyjnym.

Kto będzie uczestniczył w systemie kaucyjnym?

Za tworzenie i funkcjonowanie systemu kaucyjnego odpowiedzialne będą podmioty reprezentujące (operatorzy systemu).
Na wprowadzających napoje spoczywają najważniejsze zobowiązania w postaci uzyskania poziomu zbiórki opakowań.

Do uczestnictwa w systemie zobowiązani zostali również sprzedawcy napojów, których rola w sprawnym działaniu systemu będzie ogromna.

Jakie obowiązki będą ciążyły na wprowadzających napoje?

Producenci napojów (w tym firmy cateringowe oferujące np. soki samodzielnie nalewane do butelek) oraz wprowadzający napoje pod własnym znakiem towarowym i nabywający napoje bezpośrednio spoza Polski będą zobowiązani do uzyskania wymaganego poziomu zbiórki opakowań.

• Od 2025 r.: poziom zbiórki wynosi 77% w stosunku do ilości wprowadzonych opakowań.

• Od 2029 r.: poziom wzrośnie do 90%.

W 2025 r. obowiązek będzie dotyczył wyłącznie zbiórki i wprowadzenia za IV kwartał.

Sposób realizacji obowiązków przez wprowadzających napoje

Wprowadzający napoje będą mogli realizować obowiązki wyłącznie poprzez przystąpienie do systemu kaucyjnego, ponieważ tylko opakowania i odpady opakowaniowe zebrane w systemie będą wliczane do poziomu zbiórki.

Brak realizacji obowiązku skutkuje koniecznością uiszczenia opłaty produktowej (rekompensata za nieosiągnięcie poziomu zbiórki).

Wymagania dodatkowe:

• posiadanie wpisu w rejestrze BDO,

• coroczne składanie sprawozdania o uzyskanym poziomie zbiórki lub braku realizacji obowiązku i koniecznej opłacie produktowej.

Realizacja obowiązków przez wprowadzających napoje — krok po kroku

Przystąpienie do systemu kaucyjnego:

• analiza rodzaju wprowadzanych opakowań na napoje (ilość podlegająca zbiórce),

• podpisanie umowy z podmiotem reprezentującym,

• aktualizacja wpisu w rejestrze BDO,

• stosowanie wymaganego ustawą oznakowania na opakowaniach,

• prowadzenie ewidencji ilości i rodzajów wprowadzanych opakowań oraz przekazywanie informacji do podmiotu reprezentującego,

• ponoszenie kosztów współpracy z podmiotem reprezentującym.

Nieprzystąpienie do systemu kaucyjnego:

• aktualizacja wpisu w rejestrze BDO,

• prowadzenie ewidencji wprowadzanych opakowań,

• roczna sprawozdawczość w systemie BDO (do 15 marca za poprzedni rok),

• uiszczenie opłaty produktowej na konto urzędu marszałkowskiego (do 15 marca za poprzedni rok).

Obowiązki jednostek handlowych w systemie kaucyjnym

Opakowania objęte systemem będą posiadać specjalne oznakowanie. Każdy sprzedawca napoju w takim opakowaniu będzie zobowiązany do pobrania kaucji i w wielu przypadkach również do przyjmowania pustych opakowań i zwrotu kaucji konsumentowi.

Obowiązki w zależności od powierzchni sprzedaży:

• sklepy powyżej 200 m²: pełny udział w systemie (pobieranie kaucji, odbiór opakowań, zwrot kaucji),

• sklepy do 200 m²: mogą ograniczyć się do pobierania kaucji, chyba że sprzedają napoje w butelkach szklanych — wtedy odbiór jest obowiązkowy.

Jednostki handlowe będą współpracować z podmiotem reprezentującym w zakresie przepływu kaucji oraz przekazywania zebranych opakowań i odpadów.

Jakie obowiązki realizuje podmiot reprezentujący?

Podmiot reprezentujący jako operator systemu kaucyjnego odpowiada m.in. za:

• organizację selektywnej zbiórki opakowań i odpadów w imieniu wprowadzających napoje,

• odbiór zebranych butelek szklanych wielokrotnego użytku i przekazanie ich do ponownego napełnienia,

• odbiór odpadów opakowaniowych i kierowanie ich do recyklingu,

• finansowanie kosztów zbiórki,

• rozliczanie kaucji pomiędzy uczestnikami systemu,

• składanie sprawozdawczości w BDO.

Korzyści i wyzwania dla przedsiębiorców związane z systemem kaucyjnym

System kaucyjny oznacza konieczność dostosowania działalności do nowych obowiązków, ale daje także szansę na aktywne uczestnictwo w proekologicznych rozwiązaniach.

Odpowiednie przygotowanie pozwoli uniknąć sankcji i zapewni płynne funkcjonowanie. Kluczem jest współpraca z podmiotem reprezentującym oraz świadomość wymagań ustawowych.

Już teraz warto podjąć działania organizacyjne i formalne, by 1 października 2025 r. być gotowym na start systemu kaucyjnego.